Atopowe zapalenie skóry (AZS)
Atopowe zapalenie skóry należy do najczęściej spotykanych chorób skóry na świecie, a obecnie wzrasta liczba zdiagnozowanych przypadków tej choroby, także w Polsce. Choroba ma charakter przewlekły, zmiennie występują okresy remisji oraz nasilenia się objawów. Głównym symptomem AZS jest swędząca, bardzo sucha i zaczerwieniona skóra.
Bardzo ważną rzeczą, którą trzeba wiedzieć o atopowym zapaleniu skóry jest fakt, że nie jest to choroba zaraźliwa.
Zazwyczaj pierwsze objawy pojawiają się u atopików już w wieku kilkunastu miesięcy – kilku lat, kiedy układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni dojrzały. Niemniej, atopowe zapalenie skóry może się ujawnić dopiero u dorosłej osoby. Nie jest jeszcze jednoznacznie określone, jak powstaje ta choroba i jakie są jej przyczyny, jednak zauważono już, że dużą rolę odgrywają w tym przypadku predyspozycje genetyczne. Nie bez znaczenia dla rozwoju AZS jest także występowanie alergii. Istnieją również opinie, że na nasilenie objawów u atopików wpływa także stres. Czym właściwie jest atopowe zapalenie skóry i jakie są sposoby łagodzenia dolegliwości w tej chorobie? Niestety nie ma lekarstwa na tą chorobę, istnieją jedynie specyfiki, które pomagają łagodzić dokuczliwe objawy.
Czym jest atopowe zapalenie skóry (AZS)?
Atopowe zapalenie skóry jest także nazywane egzemą, ponieważ należy do tego rodzaju schorzeń dermatologicznych. Nie każda egzema jest równoznaczna z AZS, są także inne przyczyny wystąpienia egzemy. Pojawienie się egzemy, czyli łuszczącego zaczerwienienia, zwłaszcza w obrębie łokci, kolan i nadgarstków, jest jednak przesłanką do badań w kierunku atopowego zapalenia skóry, po wykluczeniu innych możliwych przyczyn takiego podrażnienia, jak np. łuszczyca czy łojotokowe zapalenie skóry. Niestety nie ma jeszcze sposobu na to, by w jednym badaniu potwierdzić lub wykluczyć AZS; bardzo pomocny w diagnozie jest wywiad z pacjentem, wykonywane są także testy alergiczne.
Jeżeli u dorosłej osoby wystąpi objaw wskazujący na egzemę, nie powinno się zwlekać z wizytą u dermatologa, nawet jeśli zmiana nie jest bardzo nasilona, a nawet jeżeli po kilku dniach zniknie (bo i tak się zdarza), tak czy inaczej należy wybrać się do lekarza. Jest to ważne z tego względu, że w przypadku atopowego zapalenia skóry objawy mogą ustąpić, a po jakimś czasie powrócić ze znacznie większą siłą, niż za pierwszym razem. Dlatego też ważne jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie procesu stawiania diagnozy, żeby być przygotowanym na nawrót objawów i mieć wiedzę o tym, jak je łagodzić.
Uszkodzenia skóry w atopii
Co się dzieje ze skórą atopową? Naskórek osoby cierpiącej na atopowe zapalenie skóry traci swoją naturalną lipidową barierę ochronną i staje się bardzo podatny na mikrourazy oraz silne oddziaływanie alergenów. Tak delikatna skóra jest narażona również na towarzyszące atopii zakażenia bakteryjne. Bardzo ważna dla atopików jest tkanina, z której wykonane jest ubranie, powinny to być naturalne, gładkie i przyjemne w dotyku tkaniny. Szczególnie w przypadku dzieci z atopią doskonale sprawdzają się tzw. ubrania lecznicze, wykonane z naturalnego jedwabiu. Nie wszystkie naturalne tkaniny nadają się jednak dla osób chorujących na AZS, powinno się na przykład unikać wełny, która może działać drażniąco na skórę.
Przeprowadzenie u chorego testów alergicznych pomoże dobrać odpowiednią dietę, z wykluczeniem produktów, które mogą wpływać na zaostrzanie się objawów. Takie testy mogą również wskazać niektóre alergeny poza pokarmem, na które reaguje dana osoba; dzięki temu znacznie łatwiej będzie unikać alergenów. Najsilniejsze objawy zazwyczaj są u dzieci cierpiących na AZS. Nie oznacza to jednak, że w ogóle nie występują u osób dorosłych.
Jak należy pielęgnować skórę atopową?
Absolutną podstawą przy tym schorzeniu jest systematyczność. Wiele osób ze zdiagnozowanym AZS zaniedbuje właściwą pielęgnację, co doprowadza do nawracania objawów. To prawda, że dbanie o skórę atopika jest bardzo żmudne i wymaga dużo pracy, jednak dzięki temu udaje się zminimalizować występowanie symptomów choroby na skórze, a co za tym idzie – zlikwidować swędzenie. Podobnie jak w przypadku miejsc po ugryzieniach owadów i wszelkich innych swędzących zmian na skórze, drapanie jest zabronione. Jeżeli ulegnie się swędzeniu i zacznie rozdrapywać zmiany zapalne, znacznie wzrasta ryzyko wystąpienia zakażenia bakteryjnego. Dermatolog może zaordynować leczenie sterydami. Jednak w każdym przypadku tej choroby konieczne jest systematyczne natłuszczanie skóry i przywracanie jej utraconej bariery ochronnej. Pielęgnuje się ją głównie przez stosowanie emolientów. Takie specyfiki przywracają barierę lipidową skórze, a co za tym idzie zmniejszają ryzyko jej podrażnienia oraz hamują wnikanie alergenów i bakterii.
Kąpiel kontra prysznic
W przypadku atopików ten dylemat ma bardzo duże znaczenie, ponieważ zły wybór może przyczynić się do zaostrzenia objawów. Dlaczego to nie jest oczywiste? Otóż tak samo są głosy przemawiające za tym, by osoba cierpiąca na AZS raczej unikała prysznica na rzecz kąpieli w zanurzeniu, jak i odwrotnie. Za każdą opcją stoją argumenty. Jednak wiele wskazuje na to, że jeśli chodzi o atopię nie ma jednego, zdecydowanie lepszego sposobu. Prysznic może nie przynosić ulgi, a kąpiel w zbyt twardej wodzie może dodatkowo wysuszać skórę. Niemniej nie ulega wątpliwości, że temperatura wody czy to w kąpieli czy pod prysznicem, nie może być zbyt wysoka. Powinna oscylować wokół 34-36°Celsjusza – raczej ciepła niż gorąca, nie wyższa niż temperatura ciała.
Niektórzy atopicy do kąpieli dodają np. odwar z siemienia lnianego, kosmetyki natłuszczające przeznaczone specjalnie do tego celu, różnorodne oleje naturalne, a nawet krochmal z mąki ziemniaczanej. Przed realizacją takiego pomysłu warto jednak skonsultować się ze swoim lekarzem i upewnić, że w tym konkretnym przypadku nie jest to niewskazane. Po umyciu się bardzo ważne jest delikatne osuszanie, raczej przez przykładanie ręcznika niż wycieranie nim ciała. Po kąpieli należy jak najszybciej posmarować się specjalnym balsamem lub innym kosmetykiem natłuszczającym dedykowanym skórze atopowej.
Swędząca skóra w AZS
Bardzo dużym problemem dla dzieci i dorosłych cierpiących na atopię jest uporczywy świąd w nocy, który dokucza na tyle, że utrudnia lub uniemożliwia normalny sen. Osoby, których dotyka ten problem, z czasem mogą zacząć borykać się z bezsennością. Mogą mieć trudności w codziennym funkcjonowaniu ze względu na narastające zmęczenie. Aby temu zapobiec, ważna jest nie tylko właściwa higiena adekwatna do tego schorzenia, ale też istotny jest materiał, z którego wykonana jest pościel. W miarę możliwości powinien to być materiał naturalny, warto także zrezygnować z prześcieradeł typu frotte, które ze względu na swoją strukturę mogą działać drażniąco na naskórek. Warto również zawsze przed snem dobrze wywietrzyć sypialnię, gdyż zbyt wysoka temperatura również przyczyni się do nasilenia dolegliwości. Należy także pamiętać o częstej wymianie i wietrzeniu pościeli, ponieważ jest ona doskonałym siedliskiem dla roztoczy. Takie postępowanie pomoże uniknąć nie tylko świądu, ale też dodatkowych zakażeń i podrażnień skóry.
Czego unikać
Trzeba pamiętać o tym, że u każdego atopika nieco inne czynniki będą odpowiadały za dodatkowe podrażnienia skóry i nasilanie się objawów. Osoby chorujące na AZS generalnie powinny jednak unikać wszelkich drażniących kosmetyków. Najlepiej wybierać tylko te, które są przeznaczone do skóry atopowej. Lepiej trzymać się z dala od dymu papierosowego, miejsc o dużym zanieczyszczeniu powietrza, sztucznych tkanin oraz stresujących sytuacji.
Warto pamiętać, że wszystkie te wskazania dotyczą nie tylko okresów występowania zmian skórnych. Ich przestrzeganie powinno wejść w nawyk i stać się stałym elementem. Nawet jeżeli udało się dokładnie rozpoznać, jakie alergeny wpływają na nawroty choroby, ich unikanie również nie da stuprocentowej gwarancji, że zmiany skórne już się nie pojawią. Samo występowanie alergii może wzmagać nawroty AZS. Czasami choroba pozostaje w stanie uśpienia nawet kilka lat i powraca, kiedy już się zapomni o tych dolegliwościach. Niemniej właściwa pielęgnacja skóry i ostrożne postępowanie z czynnikami podrażniającymi pomagają w dużym stopniu ograniczyć, a nawet zupełnie zwalczyć objawy atopowego zapalenia skóry.