Anemia – zwana niedokrwistością, jest stanem pojawiającym się przy zbyt niskiej ilości czerwonych krwinek (erytrocytów) lub zawartego w nich białka – hemoglobiny. Substancja ta odpowiada za transport tlenu, dlatego jej niedobór prowadzi do niedotlenienia ważnych organów. Sytuacja taka jest o tyle niebezpieczna, że często anemia długo pozostaje niezauważona. 

Długotrwała i nieleczona anemia może prowadzić do znacznych zaburzeń pracy organizmu i jego stopniowego wyniszczenia. Relatywnie szybkie rozpoznanie anemii i wprowadzenie terapii leczniczej zwykle pomaga wyleczyć anemię bez żadnych negatywnych skutków i całkowity powrót do zdrowia. Anemia znacznie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn i jest szczególnie niebezpieczna w czasie ciąży, ponieważ może przyczynić się do powstania nieprawidłowości w układzie nerwowym rozwijającego się dziecka. Jak rozpoznać anemię i jakie symptomy powinny być jednoznacznym sygnałem do wizyty u lekarza? Warto wiedzieć, które sygnały wysyłane przez organizm powinny być niepokojące, aby móc zareagować w odpowiednim momencie i nie przegapić objawów charakterystycznych dla anemii.

Przyczyny anemii

Skąd się bierze anemia? Za taki stan w dużej mierze odpowiada niedostateczna ilość żelaza, które jest niezbędne do produkcji hemoglobiny. Ilość żelaza dostarczanego do organizmu z pokarmem często jest niewystarczająca, ponieważ ma znaczenie nie tylko jego ilość, ale też przyswajalność. Bardzo często zdarza się, że do anemii doprowadza źle skomponowana dieta odchudzająca oraz dieta wegetariańska – o ile nie jest odpowiednio uzupełniana żelazem z innego źródła niż mięso. Anemia u kobiet pojawia się także w wyniku obfitych miesiączek, a u wszystkich osób zagrożenie stwarzają częste krwawienia, np. krwawienie z nosa spowodowane nadciśnieniem tętniczym. Nawet jednorazowe, ale obfite krwawienie w wyniku urazu także może doprowadzić do anemii.

Na rozwinięcie się anemii może wpłynąć również długotrwały stres i chroniczne zmęczenie. Właśnie przemęczenie jest najbardziej mylące, bo wiele osób zrzuca swoje pogarszające się samopoczucie na karb przepracowania, tymczasem mogło już dojść do wystąpienia anemii.

Rozpoznanie anemii

Pierwszym krokiem do potwierdzenia lub wykluczenia anemii jest zwykle morfologia krwi, w której zostanie zbadany poziom hemoglobiny. Jej zawartość poniżej normy to jednoznaczny dowód na rozwiniętą anemię. Bardziej precyzyjnym parametrem, którego zbadanie pozwoli wykryć nawet wczesne stadium anemii, jest ferrytyna – jednak poziom tego białka nie jest badany w zwyczajnej morfologii. Jej za niski poziom świadczy o początkach anemii. Trzeba pamiętać także, że porada specjalisty jest konieczna! Jeżeli badanie krwi wykazało anemię, samodzielna suplementacja żelaza niewiele pomoże. Taki sposób jest skuteczny jedynie jeśli chodzi o zapobieganie anemii, jeżeli już doszło do tego stanu, lekarz musi dobrać odpowiedni preparat dla konkretnego pacjenta. Lekarz powinien także przeprowadzić wywiad i wskazać błędy żywieniowe, jeżeli to właśnie one spowodowały anemię.

Jeśli niewłaściwe nawyki żywieniowe nie ulegną zmianie, wyleczona anemia prawdopodobnie pojawi się znowu. Jeżeli anemia jest następstwem niepokojących krwawień, np. z przewodu pokarmowego, to konieczne jest ustalenie ich przyczyny. Niestety mogą one – podobnie jak sama anemia, być objawem rozmaitych chorób, nawet bardzo poważnych i zagrażających życiu.

Niepokojące objawy

Kiedy trzeba zasięgnąć porady lekarskiej? Początkowe objawy anemii zwykle przechodzą tak naprawdę niezauważone, przypominają zwykłe dolegliwości wynikające ze zmęczenia, lekkiego przeziębienia lub zwyczajnie „gorszego dnia”. Czerwona lampka powinna się zapalić, kiedy takie symptomy jak ogólne osłabienie, poczucie rozbicia, senność, bóle głowy czy ciągłe marznięcie zaczynają się powtarzać, w dodatku występują bez wyraźnej przyczyny. Jeżeli tym objawom towarzyszą krwawienia, wówczas jest to jasny sygnał do wizyty u lekarza. Jeżeli natomiast prócz tego nic się nie dzieje, anemia może długo pozostać niewykryta i prowadzić do długotrwałego niedotlenienia organizmu.

Jak można zauważyć, że takie pozornie błahe objawy mogą świadczyć o anemii? Jeżeli obserwuje się u siebie złe samopoczucie i zmęczenie nawet w chwilach, kiedy nie ma żadnej przesłanki ku temu (np. podczas udanego wypoczynku na urlopie), jest to sygnał, że stoi za nim inny powód. Podobnie, np. jeżeli w pracy ciągle odczuwa się senność, rozkojarzenie i rozdrażnienie, może to nie być zwykłe zmęczenie, ale właśnie anemia.

Wizualne symptomy anemii

Anemia może także w dosyć charakterystyczny sposób odbijać się na wyglądzie zewnętrznym. Do takich oznak należy blada cera i wargi, podkrążone oczy, wypadające i łamliwe włosy oraz łamiące się paznokcie. Nie są to jednak jednoznaczne objawy, po pierwsze nie występują u każdej osoby dotkniętej anemią, po drugie mogą świadczyć zupełnie o czymś innym, w końcu mogą to być indywidualne cechy danej osoby, niekoniecznie oznaczające kłopoty ze zdrowiem. Objawem anemii może być także nagłe pogorszenie się kondycji fizycznej i wydolności organizmu, nie związane ze zmianą trybu życia czy zaprzestaniem spędzania czasu aktywnie.

Ważne jest, żeby reagować na takie objawy, które co prawda na pierwszy rzut oka nie wyglądają bardzo poważnie, ale są zupełnie nietypowe. Przykładowo, jeżeli ktoś nagle przestał sobie radzić z w pracy z wykonywaniem zadań, które wcześniej nie sprawiały mu żadnego problemu, nie może się skoncentrować i zaczyna coraz częściej o czymś zapominać, powinien to być sygnał do zbadania się pod kątem anemii. Podobnie, jeżeli osoba z natury energiczna i towarzyska, nagle zupełnie się zmieniła i zaczęła być ospała, zmęczona i rozdrażniona, również powinna udać się do lekarza, który pomoże potwierdzić lub wykluczyć anemię.

Profilaktyka anemii

Warto pamiętać o tym, że naprawdę wiele osób jest narażonych na anemię, ale z powodu jej mało jednoznacznych objawów często jest wykrywana bardzo późno. W przypadku wystąpienia objawów mogących świadczyć o anemii najlepiej wykonać badanie krwi. Nawet jeżeli nie dzieje się nic niepokojącego, badanie krwi powinno się profilaktycznie wykonywać co roku. Dzięki temu na bieżąco monitoruje się stan swojego zdrowia i pozwala to na relatywnie wczesne wykrycie niepokojących zmian. Najlepszą metodą zapobiegania anemii wynikającej z niedoboru żelaza jest prawidłowa, zrównoważona dieta, i na to z pewnością każdy ma wpływ. Anemia może mieć jednak różnorodne przyczyny i postacie. Samo przyjmowanie żelaza w pokarmie i suplementach nie zapewni stuprocentowego wykluczenia wystąpienia anemii. Bardzo ważne są zatem badania profilaktyczne, a także poświęcanie należytej uwagi swojemu organizmowi i nielekceważenie wysyłanych przez niego sygnałów.