Czym są choroby cywilizacyjne? Wiele mówi się o bardzo powszechnym występowaniu chorób cywilizacyjnych w społeczeństwach krajów wysoko rozwiniętych. To pojęcie wynika z faktu, że właśnie rozwój cywilizacyjny jest odpowiedzialny występowanie czynników, które wpływają na rozwój poszczególnych chorób. Które schorzenia zaliczają się do chorób cywilizacyjnych? Co zwiększa ryzyko ich wystąpienia i kto jest szczególnie narażony na ich wystąpienie?

Choroby cywilizacyjne w krajach rozwiniętych stanowią jedną z najczęstszych przyczyn przedwczesnej śmierci, dodatkowo mają tendencje do współistnienia, a wystąpienie jednej z nich może zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnych. Choroby cywilizacyjne mają także charakter przewlekły, niektóre z nich są nieuleczalne. Te z chorób cywilizacyjnych, które nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla życia, mogą wpływać na znaczne obniżenie jego komfortu. Zdecydowanie lepszym wyjściem jest podjęcie działań zapobiegawczych i starania w kierunku zmniejszenia ryzyka zachorowania, niż późniejsze leczenie.

Czym są choroby cywilizacyjne?

Do tej grupy zaliczają się te schorzenia, które występują bardzo powszechnie, nie ma na nie konkretnego remedium, a do ich rozwoju przyczynia się postęp i rozwój cywilizacyjny. Nie istnieje dokładna kategoryzacja, które schorzenie jest chorobą cywilizacyjną, a które do nich nie należy. Są jednak pewne grupy chorób, które są uznawane za związane z rozwojem cywilizacyjnym, w związku z czym określa się je jako choroby cywilizacyjne. W tym gronie znajdują się m.in. choroby układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie, miażdżyca, choroba wieńcowa, zawał serca), choroby układu pokarmowego (choroba wrzodowa, refluks, hemoroidy, biegunki i zaparcia), choroby psychiczne (zaburzenia odżywiania, depresja, pracoholizm), uzależnienia (alkoholizm, narkomania). Ponadto są to choroby alergiczne, choroby nowotworowe, przewlekła obturacyjna choroba płuc, cukrzyca, otyłość i osteoporoza. Jak widać, te choroby są bardzo zróżnicowane – wobec tego, gdzie jest ich cecha wspólna i co konkretnie je łączy na tyle, że każda z nich jest określana chorobą cywilizacyjną?

Jak już wspomniano, choroby cywilizacyjne charakteryzuje powszechność występowania, związana z rozwojem cywilizacyjnym. Dlaczego jednak ten rozwój wpływa na ludzi na tyle negatywnie, że przyczynia się do upowszechnienia chorób? Wiadomo, że na zdrowie człowieka bardzo negatywnie wpływa postępujące zanieczyszczenie środowiska, które jest wynikiem rozwoju cywilizacyjnego. Życie w mocno zanieczyszczonym otoczeniu powoduje dostawanie się do organizmu ludzkiego wielu szkodliwych substancji. W związku z zanieczyszczeniem środowiska naturalnego spada także jakość żywności i upowszechniają się produkty wysoko przetworzone w codziennej diecie człowieka. Drugim powodem jest postępująca zmiana stylu życia, którą niejako narzuca rozwój cywilizacyjny. Ludzie żyją w pośpiechu, jedzą w pośpiechu, zaniedbują zdrowie, prowadzą bardzo siedzący tryb życia i są mocno narażeni na wszelkie bodźce stresowe. Te czynniki wpływają na rozwój rozmaitych chorób, które łączy właśnie geneza powstania. Pewnym obciążeniem są także predyspozycje genetyczne, które mogą wpływać na wzrost ryzyka wystąpienia chorób cywilizacyjnych, ale największe znaczenie ma styl życia i środowisko.

Kto jest narażony na choroby cywilizacyjne?

Opierając się na powyższych wnioskach można utworzyć taki ogólny portret osoby szczególnie narażonej na wystąpienie choroby cywilizacyjnej. Jest to mieszkaniec średniego lub dużego miasta w kraju rozwiniętym, osoba w wieku produkcyjnym, aktywna zawodowo, prowadząca siedzący tryb życia (posiadająca pracę siedzącą, poruszająca się wszędzie samochodem), odżywiająca się niezdrowo (tłuste potrawy, wysoko przetworzona żywność, fast food, słodycze, gazowane napoje), ustawicznie narażona na stres i z ograniczoną możliwością efektywnego wypoczynku; można ponadto dodać do tej listy nadużywanie alkoholu i/lub palenie papierosów. Pewne znaczenie ma też płeć – nieco częściej na choroby cywilizacyjne zapadają mężczyźni. Jeśli chodzi o obciążenie genetyczne ryzykiem wystąpienia danej choroby – można je znacznie ograniczyć poprzez zdrowy tryb życia i właściwe odżywianie. Natomiast jeśli się doda ryzyko genetyczne do całej listy innych czynników ryzyka, to wówczas prawdopodobieństwo rozwinięcia się choroby cywilizacyjnej jest niezwykle wysokie.

Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na chorobę cywilizacyjną?

Istnieje kilka zasad, które należy wcielić w życie, aby obniżyć to ryzyko. Jedną z najważniejszych kwestii jest ruch – nic tak dobrze nie wpływa na organizm, jak spora dawka aktywności fizycznej. Tak naprawdę jest to absolutna podstawa, utrzymanie dobrego zdrowia przez lata bez jakiejkolwiek aktywności fizycznej jest praktycznie niemożliwe. Drugim ważnym punktem jest wyeliminowanie szkodliwych nawyków w swoim trybie życia (żywieniowych i nie tylko). Bardzo istotne jest także dbanie o harmonię i równowagę psychiczną. Do tego niezbędny jest efektywny wypoczynek. Wreszcie, niezwykle ważna jest profilaktyka i pamiętanie o wykonywaniu wszelkich niezbędnych badań okresowych – wczesne wykrycie choroby to szansa na jej wyleczenie lub maksymalne złagodzenie jej przebiegu. Jeżeli już rozwinęła się choroba cywilizacyjna – należy pamiętać o tym, że medycyna będzie w zasadzie bezradna, jeżeli leczenie nie będzie szło w parze ze zdrowym trybem życia, zdrowym odżywianiem oraz stosowaniem się do wszelkich zaleceń lekarza.