Wokół szczepienia dzieci narosło wiele kontrowersji. Publiczna dyskusja w tym temacie nabrała ostrego charakteru, zarówno zwolennicy jak i przeciwnicy szczepień gorąco bronią swoich racji. Wśród prawdziwych faktów pojawia się także dużo informacji niesprawdzonych. Co warto wiedzieć o szczepieniach dzieci?

Zażarta polemika, choć powodowana troską o najmłodszych, nie doprowadziła jeszcze do absolutnie jednoznacznej odpowiedzi, co jest dla dzieci tak naprawdę korzystne. Część osób ma wyrobione zdanie i kategorycznie opowiada się za lub przeciw; część porusza się jednak w chaosie informacyjnym, który narósł wokół tego tematu.

Szczepienia obowiązkowe i zalecane

W Polsce obowiązuje kalendarz szczepień dzieci, który obejmuje szczepienia przeciw takim chorobom jak: gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby typu B, odra, świnka, różyczka (występujące także jako jedna szczepionka skojarzona), polio, błonica, tężec i krztusiec. Najwięcej tych szczepień przeprowadzanych jest w pierwszych miesiącach życia dziecka. Poza listą obowiązkową jest także lista szczepień zalecanych, których wykonanie uzależnione jest od decyzji rodziców i przez nich finansowane. Należą do nich m.in. szczepienia przeciw pneumokokom, meningokokom, rotawirusom czy wirusowemu zapaleniu wątroby typu A. Warunkiem zaszczepienia dziecka jest zdrowie; w przypadku infekcji szczepienie nie może zostać wykonane. Szczepienia obowiązkowe i zalecane mogą być wykonywane w czasie tej samej wizyty lekarskiej, zgodnie z kalendarzem szczepień dziecka.

Każdy rodzic w pewnym momencie staje przed dylematem dotyczącym szczepień zalecanych. Podaje się, że skuteczność tych szczepień jest bardzo wysoka i pozwala zapobiec bardzo poważnym problemom zdrowotnym, prowadzącym nawet do śmierci (np. choroby wywołane przez pneumokoki). Z drugiej strony, istnieją dane wskazujące na to, że takie schorzenia są bardzo rzadkie, a podawanie kolejnych szczepionek może być niekorzystne dla zdrowia dziecka. W związku z tym nie warto podejmować niepotrzebnego ryzyka, kiedy szanse zachorowania są niewielkie. W tym momencie właśnie zaczynają się tak naprawdę ogromne kontrowersje wokół szczepień dzieci, budzące silne emocje wśród wielu rodziców.

Szczepienia – za i przeciw

Część osób z przekonaniem mówi szczepieniom tak; część kategorycznie się temu sprzeciwia. Wielu przeciwników szczepień uważa, że żadne z nich nie powinno być obowiązkowe, decyzja w całości powinna należeć do rodziców. Osoby przeciwne szczepieniom uważają, że podanie dziecku szczepionki niesie za sobą bardzo duże ryzyko poważnych powikłań, w tym wystąpienie autyzmu. Wśród tych osób są także rodzice, którzy uważają, że dziecko powinno przechodzić takie choroby jak np. odra, aby jego organizm naturalnie nabrał odporności na poszczególne wirusy. Zdarza się, że rodzice celowo organizują spotkania dzieci zdrowych z dzieckiem chorym na chorobę zakaźną. Celem takiej praktyki jest sprawienie, aby dziecko dość wcześnie przebyło daną chorobę i się na nią uodporniło. Takie postępowanie spotyka się jednak z jednoznaczną krytyką wielu lekarzy pediatrów.

Zwolennicy szczepień obowiązkowych i zalecanych są przekonani, że dzięki temu dziecko uniknie wielu poważnych chorób, a jego układ odpornościowy będzie działał prawidłowo. Rodzice z tej grupy zgadzają się z opinią, że właśnie powszechne szczepienia trzymają w ryzach groźne choroby zakaźne, które niegdyś stanowiły ogromny i trudny do opanowania problem. W odniesieniu do tego przekonania pojawia się zarzut stawiany przeciwnikom szczepień: że ich dzieci mimo braku szczepienia nie chorują, gdyż z uwagi na szczepienia innych ognisko choroby nie występuje; w związku z czym nie ma ryzyka zachorowania. Nazywane jest to odpornością zbiorową. To właśnie ona stanowi o braku zachorowania w przypadku nieszczepionego dziecka, a nie jego własna odporność. Osoby opowiadające się za szczepieniami dzieci często niepokoją się, że brak ich przeprowadzania u innych dzieci z czasem doprowadzi do pojawienia się ognisk chorób zakaźnych, czego można uniknąć wprowadzając obowiązkowe szczepienia.

Działania niepożądane po szczepieniu

Jeżeli chodzi o dowiedzione w drodze badań możliwe powikłania po szczepieniu, może wystąpić niepożądany odczyn poszczepienny, czyli NOP. Podejrzenie, że ma się do czynienia z NOP, może nastąpić wówczas, kiedy bezpośrednio lub w krótkim czasie po szczepieniu (w przypadku poważnych objawów – nawet do 30 dni) wystąpią niepokojące symptomy i pogorszenie stanu zdrowia dziecka, które może być kojarzone z podaną mu szczepionką. Jeżeli po szczepieniu występuje podwyższona temperatura i widoczny jest odczyn poszczepienny w miejscu zastrzyku, zwykle to nie jest żaden powód do niepokoju. Takie objawy powinny ustąpić w ciągu kilku godzin do jednego dnia. Jeżeli jednak objawy nasilają się, długo utrzymują, albo występują bardzo poważne objawy (np. drgawki czy omdlenia), należy bezzwłocznie udać się do lekarza. Jeżeli lekarz stwierdzi wystąpienie NOP, musi zgłosić ten fakt do sanepidu celem monitorowania dalszego stosowania danej szczepionki.

Szczepić dziecko czy nie?

Nie ma oczywistej, nie budzącej żadnych wątpliwości odpowiedzi na to pytanie. W chwili obecnej nie ma żadnych badań uznanych przez środowiska naukowe, które w sposób jednoznaczny i kategoryczny dowiodły zależności szczepień dzieci z wystąpieniem np. spektrum autyzmu czy innych wad rozwoju psychoruchowego. Niemniej jednak, przyczyny występowania takich problemów ze zdrowiem dzieci wciąż jeszcze nie są do końca zbadane i określone. Obie strony barykady argumentują swoje racje i są o nich głęboko przekonane. Wśród zwolenników i przeciwników szczepień nie brak także osób, które zmieniły zdanie już po fakcie.

Trzeba pamiętać także, że każda szczepionka jest gruntowanie badana przed dopuszczeniem jej do użytku; zatem powinna być bezpieczna – tak jak wszystkie inne leki dopuszczone do obrotu. Nie ulega też wątpliwości, że szczepionki są skuteczne w zapobieganiu chorobom. Jakie jest wyjście z patowej sytuacji, kiedy rodzic nie wie jak ma postąpić, a przecież chce jak najlepiej zadbać o zdrowie dziecka? Skoro sytuacja jest taka, że część szczepień jest obowiązkowych, a część nie – nad szczepieniami zalecanymi trzeba się zastanowić i wybrać w zgodzie z własnym przekonaniem, poprzedzając decyzję możliwie jak najlepszemu rozpoznaniu tematu czerpiąc wiedzę z różnych, sprawdzonych źródeł.